Sanders, T. (2001). Structuursignalen in informerende teksten. Tijdschrift voor Taalbeheersing, 23 (1), 1-21.
Sanders, T.
2001
Sanders, T. (2001). Structuursignalen in informerende teksten. Tijdschrift voor Taalbeheersing, 23 (1), 1-21.
1
Dit artikel gaat over het spanningsveld tussen communicatie-adviezen en ontwerprichtlijn enenerzijds, en fundamenteel onderzoek naar schriftelijke communicatie anderzijds; meer specifiek gaat het over de relatie tussen leesonderzoek en tekstadviezen. Het spitst zich toe op de rol van explicitering van de tekststructuur in informerende teksten, en met name op relationele structuursignalen,die de coherentierelaties tussen de tekstdelen expliciet maken (connectieven en signaalwoorden of -zinnen). Daarover worden veel adviezen gegeven, zonder dat die duidelijk gefundeerd zijn. Een literatuuroverzicht en een bespreking van twee experimenten laten zien dat het theoretisch plausibel is dat signalen helpen bij het lezen, omdat ze de lezer instrueren bij de constructie van coherentie. Bovendien kunnen dergelijke signalen, met name wanneer positief causale relaties worden geëxpliciteerd, leiden tot snellere verwerking van tekstuele informatie, zonder dat dit ten koste gaat van tekstbegrip. Verder onderzoek wordt besproken, alsmede de bruikbaarheid van dergelijk leesonderzoek als fundament voorschrijfadviezen over begrijpelijkheid.
De resultaten van de leestijdregistratie per zin bevestigen de proceshypothesen: structuursignalen leiden tot snellere verwerking van de direct volgende informatie. Het lijkt erop dat lezers gebruik maken van de informatie die ze krijgen over de coherentie die er licht tussen de verwekte en de komende informatie. Volgens verwachting blijkt de inhoudelijke aanvulling van de relationele signalen bovendien - als gevolg van de betekenisoverlap - nog snellere leestijden voor de target-zinnen op te leveren dan wanneer deze alleen worden voorafgegaan door relationele signalen. Voor de reproductie achteraf geldt dat de structuursignalen niet van invloed bleken op de reproductie.
56
1